Ieder individu kan zichzelf gelukkig maken
" It was nature's intention that there should be no need of great equipment for a good life: every individual can make himself happy. External goods are of trivial importance and without much influence in either direction: prosperity does not elevate the sage and adversity does not depress him. For he has always made the effort to rely as much as possible on himself and to derive all delight from himself " Seneca in ' Consolation to Helvia '
(kort en essentieel vertaald: De natuur heeft de mens niet uitgerust met de middelen om een goed leven te hebben, een individu kan zichzelf gelukkig maken. Materiële zaken zijn bijzaak en hebben amper invloed; voorspoed maakt niet wijs en tegenspoed teneerslaat hem niet. Want hij heeft zichzelf altijd ingespannen om zoveel mogelijk op zichzelf te vertrouwen en het genoegen vanuit zichzelf op te wekken).
Seneca was een invloedrijk schrijver en filosoof en leefde tussen 5 v. Chr. tot 65 n. Chr. Ik schrijf dit artikel omdat nu in 2016, gemakshalve ongeveer 2000 jaar nadat Seneca schreef, de essentie van zijn opvattingen zo actueel en dus tijdloos blijkt.
We leven in een tijd waarin het spiritueel leven individualiseert in onze West-Europese omgeving. Het geloof verliest terrein, de vereniging in politieke belangen van mensen neemt sterk af. Daarentegen lijkt de wetenschap het nieuwe geloof van de maatschappij geworden. Transparantie van de maatschappij zou bevorderd zijn door de informatietechnologie als internet en social media.
Ik werd geraakt door Seneca's vaststelling dat de mens van nature niet uitgerust is om een goed leven te hebben. Hierbij merk ik gelijk op dat het inderdaad juist is om te formuleren ' een goed leven ' . Het juiste midden vinden is een uitdaging op zich - zoals Aristotoles m.i. zeer correct doceert in ' Ethica ' . Zou ik me overgeven aan commercie of populisme zou ik gaan vertalen : 'een geweldig leven'. Seneca was heel bewust van de precisie van formuleren in zijn schrijven en niet zonder reden naar blijkt.
Het lijkt me ook waar. Een mens wordt geboren en dan is de geest leeg. Vervolgens begint de vorming. Ik heb wel eens begrepen dat sommige mensen denken dat een mens karaktereigenschappen meekrijgt van zijn voorouders en andere mensen menen dat de mensen volkomen blanco geboren worden. Zo zouden toevalligheden van het leven wellicht versterkt worden door een basis in de geest volgens de ene opvatting en zouden dan volgens de andere opvatting die toevalligheden juist de basis zijn voor een karakter. Ik heb hierover geen vaststaande mening op dit moment.
Aldus spring ik maar een heel stuk over en vervolg met de vaststelling dat geluk in ons leven inderdaad geen vaststaand feit lijkt te zijn. Dan heb ik het niet over een tijdelijk ongeluk of ongemak, maar een gelukkig leven.
Voor mij is het vrij duidelijk dat een gelukkig leven niet iets is wat je overkomt. Wat je overkomt, dat is een leven. En feitelijk bezien heeft elk mens vanaf de juiste realisatie van de werkelijkheid -van zijn sterfelijkheid, een vaststaand gegeven- te maken met de onlosmakelijke koppeling tussen leven en dood en van tijdelijkheid en oneindigheid. Elk mens wordt met een ziekte geboren, het lichaam veroudert en zal uiteindelijk sterven, waarbij de geest niet dat fysiek verouderingsproces overkomt (aftakeling van de geestelijke vermogens door neurologische problemen daargelaten). Ik vat dat op als een eigen bepaalbare ziekte: is mijn ziekte mijn sterfelijkheid of is mijn ziekte mijn vermogen om te denken?
Met zowel sterfelijkheid als denkvermogen word ik geboren. Ik leef dus in de wetenschap dat mijn bestaan tijdelijk is en de overlevingsdrang die ingebouwd lijkt te zijn in ons lichaam gericht is op het oneindige. Of is het de geest die steeft naar het oneindige waarbij het moet overleven in een lichaam dat veroudert en de geest zeker in de steek gaat laten?
Hoe gelukt te vinden? Dat laat zich niet in dit blogdeel vatten. Geluk is ondeelbaar en geluk is geen toeval. Geluk is in ieder geval niet waar angst is (Seneca). Geluk is in mijn visie het gevolg van heel veel aspecten waarin de mens op de juiste manier doet en denkt. Geluk is een gevolg. Ghandi zegt het heel mooi: " Happiness is when what you think, what you say, and what you do are in harmony'
Laat ik dan maar eens besluiten dat ik me aldus afvraag of dat wanneer het zo is dat mijn lichaam streeft naar onsterfelijkheid en mijn verstand weet dat de dood van mij een gegeven feit is op een zeker moment én mijn verstand mede tot doel heeft om mij als individu een goed leven te geven ... ik mij af moet vragen of mijn lichamelijke behoeften vervullen wel het goede levensdoel is?
oktober 2016